Καθηγητής Ανδρέας Θεοφάνους
30/3/19
Σχεδιασμός με πραγματισμό μακρυά από ψευδαισθήσεις
Η παρουσία του Υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάικλ Πομπέο στην έκτη τριμερή Σύνοδο Κορυφής Κύπρου – Ελλάδας- Ισραήλ στα Ιεροσόλυμα την περασμένη βδομάδα, αποτελεί σημαντική εξέλιξη η οποία θα πρέπει να αξιολογηθεί με πραγματισμό και χωρίς ψευδαισθήσεις. Στην κοινή τους δήλωση οι ηγέτες των τριών χωρών και ο Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, «συμφώνησαν να αυξήσουν την περιφερειακή συνεργασία, να στηρίξουν την ενεργειακή ανεξαρτησία και ασφάλεια και να αμυνθούν ενάντια σε εξωτερικές κακές επιρροές στην Ανατολική Μεσόγειο και την ευρύτερη Μέση Ανατολή». Επίσης, «χαιρέτισαν τις πρόσφατες ανακαλύψεις φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο και τις προοπτικές τους στη συμβολή στην ενεργειακή ασφάλεια και τις εναλλακτικές πηγές».
Η απουσία αναφοράς στην Τουρκία στην κοινή δήλωση της τριμερούς των Ιεροσολύμων δεν πρέπει να προκαλεί έκπληξη σε όσους αντιλαμβάνονται τις ευαισθησίες που λαμβάνει υπ’ όψιν ένα τέτοιο κείμενο, ειδικότερα όταν έχει την υπογραφή του Αμερικανού Υπουργού Εξωτερικών. Πάνω απ’ όλα όμως η ανακοίνωση αντικατοπτρίζει τις ισορροπίες και την αρχιτεκτονική ασφάλειας στην ευρύτερη περιοχή. Όταν η Ουάσιγκτον αναφέρεται σε εξωτερικές κακές επιρροές, όπως καταγράφεται στην κοινή δήλωση των Ιεροσολύμων, εννοεί ξεκάθαρα το Ιράν και όχι την Τουρκία, η οποία παραμένει ένας σημαντικός σύμμαχος της Ουάσιγκτον με δεσμευτική συνθήκη.
Οι διαφορές Τουρκίας-Ισραήλ σ’ αυτή την χρονική συγκυρία καθώς και η ψυχρότητα μεταξύ Άγκυρας και Ουάσιγκτον δεν πρέπει να μας οδηγούν σε λανθασμένες διαπιστώσεις. Άλλωστε στην πολιτική το μείζον είναι τα συμφέροντα. Παρά τη δοκιμασία που διέρχονται οι σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας εξακολουθούν να είναι ισχυρές. Δεν πρέπει επίσης να μας διαφεύγει ότι και στο παρελθόν υπήρξαν κλυδωνισμοί. Σημειώνεται ότι όταν το 1964 η επιστολή του Προέδρου Τζόνσον κατ’ ουσίαν απέτρεψε την Τουρκία από του να εισβάλει στην Κύπρο, οι τουρκικές αντιδράσεις τότε έναντι των ΗΠΑ ήταν έντονες. Είναι όμως γνωστό το τι έλαβε χώρα 10 χρόνια αργότερα στην Κύπρο, το 1974…
Πολύ σωστά η Κυπριακή Δημοκρατία συνομολογεί συνεργασίες με άλλα κράτη δημιουργώντας ένα δίκτυο συνεργειών, οι οποίες την ενισχύουν ποικιλοτρόπως. Παρ’ όλον ότι οι εν λόγω συνεργασίες δεν είναι αμυντικές έχουν τη δική τους προστιθέμενη αξία, ιδιαίτερα η τελευταία συμφωνία στα Ιεροσόλυμα, η οποία αναφέρεται ρητώς στην ενεργειακή ασφάλεια και άμυνα. Στη σημερινή συγκυρία ενώ οι τριβές στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις δεν οδηγούν σε πλήρη και οριστική ρήξη, οι ΗΠΑ προβληματίζονται σοβαρά για τη δημιουργία επιπρόσθετων δικτύων συνεργασίας και με άλλες χώρες της ευρύτερης περιοχής. Υπό αυτή την έννοια δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για την Κυπριακή Δημοκρατία να προασπίσει το ιερό δικαίωμα ύπαρξής της καθώς και τα νόμιμα δικαιώματά της.
Στην προσπάθειά της να εμβαθύνει τα ερείσματά της στην περιοχή η Ουάσιγκτον στηρίζει τις προσπάθειες χωρών που προωθούν την ενεργειακή συνεργασία και τη σταθερότητα. Λαμβάνοντας υπ’ όψιν όλα τα δεδομένα περιλαμβανομένης και της δυναμικής που αναπτύσσεται για τα ενεργειακά ζητήματα, θα πρέπει να αναμένονται εξελίξεις που μας επηρεάζουν άμεσα. Δεν θα συνιστά έκπληξη εάν η Τουρκία επιδιώξει να χρησιμοποιήσει το Κυπριακό για να προωθήσει τους ευρύτερους σχεδιασμούς της στην Ανατολική Μεσόγειο. Μια τέτοια εξέλιξη η οποία θα παρακάμπτει την Κυπριακή Δημοκρατία και θα οδηγεί στη δημιουργία ενός κράτους με προβληματική διακυβέρνηση και εξαρτήσεις από τρίτους θα πρέπει να αποφευχθεί.
Η Κύπρος καλείται να πολιτευτεί με πραγματισμό και σοβαρότητα αξιοποιώντας όλες τις δυνάμεις και τα ερείσματα της. Στόχος θα πρέπει να είναι να συνδιαμορφώσει, και όχι να ακολουθήσει, τις εξελίξεις που αφορούν το Κυπριακό και τα ενεργειακά ζητήματα. Τα συναφή δικαιώματα των Τουρκοκυπρίων θα πρέπει να περνούν μέσα από την Κυπριακή Δημοκρατία. Ταυτόχρονα, ενώ είναι προφανές ότι η Τουρκία έχει συμφέροντα και δικαιώματα στην Ανατολική Μεσόγειο, είναι σημαντικό να προωθηθεί ευρύτερα η θέση ότι η Άγκυρα θα πρέπει να σέβεται τη διεθνή νομιμότητα και όλες τις γειτονικές της χώρες.