Το αφήγημα της ανάπτυξης και η πραγματικότητα 1/9/17
Ένα από τα ζητήματα που θα συζητηθούν ευρέως κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου είναι η οικονομία. Η φιλοκυβερνητική πλευρά προβάλλει τη θέση ότι έχει ξεπερασθεί η κρίση και ότι ήδη υπάρχουν «ψηλοί ρυθμοί οικονομικής ανάπτυξης». Το κυβερνητικό αφήγημα υπογραμμίζει επίσης ότι η κυβέρνηση παρέλαβε καμένη γη και μια οικονομία υπό κατάρρευση και σήμερα η χώρα έχει ορθοποδήσει και ατενίζει το μέλλον με αισιοδοξία. Από την άλλη οι δυνάμεις της αντιπολίτευσης, οι οποίες δεν είναι ούτε ενωμένες ούτε μονολιθικές, δεν έχουν ολοκληρωμένο αφήγημα για τα οικονομικά δρώμενα παρά το γεγονός ότι προβάλλουν αποσπασματικά την ανεργία, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, την αυξημένη ανισότητα, την ανασφάλεια και ούτω καθ’ εξής. Είναι σημαντικό να αξιολογήσουμε τελικά ποια είναι η πραγματικότητα.
Κατ’ αρχήν υπογραμμίζεται ότι στην Κύπρο η έννοια «οικονομική ανάπτυξη» χρησιμοποιείται λανθασμένα. Για παράδειγμα, όταν γίνεται λόγος, για «3,3% οικονομική ανάπτυξη» υπάρχει διαστρέβλωση του όρου. Η αύξηση του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) εκφράζεται με τον όρο οικονομική μεγέθυνση ο οποίος δεν είναι συνώνυμος με την ανάπτυξη.
Ο όρος ανάπτυξη δεν περιορίζεται μόνο στην αξιολόγηση του κατά πόσον ή όχι αυξάνεται το ΑΕΠ. Η έννοια της ανάπτυξης επικεντρώνεται επίσης σε πολλές άλλες διαστάσεις του κοινωνικοοικονομικού βίου. Στην περίπτωση που το ΑΕΠ αυξάνεται αλλά μεγαλώνει ταυτόχρονα και η ανισότητα τότε δεν μπορούμε να μιλούμε για ανάπτυξη. Είναι επίσης σημαντικό να αξιολογούμε το μέγεθος της φτώχειας, των κοινωνικών αποκλεισμών και κατά πόσον υπάρχει κινητικότητα στην οικονομία και την κοινωνία. Εξετάζεται επίσης ο βαθμός της κοινωνικής συνοχής. Συναφές με το ζήτημα αυτό είναι κατά πόσο υπάρχει ισονομία και ισοπολιτεία.
Η ανάπτυξη εμπερικλείει επίσης το επίπεδο μόρφωσης, πνευματικής καλλιέργειας, κριτικής σκέψης, σεβασμού προς τον κάθε συμπολίτη, τους νόμους, τους θεσμούς, το περιβάλλον και ούτω καθ’ εξής. Αξιολογεί επίσης αξίες όπως η αξιοκρατία και η αλληλεγγύη και κατά πόσον υπάρχουν ίσες ευκαιρίες.
Προφανώς στην περίπτωση της Κύπρου υπάρχουν σοβαρά ελλείμματα σε αρκετές διαστάσεις του όρου ανάπτυξη τα οποία έχουν επιδεινωθεί τα τελευταία χρόνια. Επιπρόσθετα, στον τομέα της παιδείας παρά τις ψηλές δαπάνες τα αποτελέσματα δεν είναι τα επιθυμητά. Παράλληλα ο τομέας της έρευνας είναι παραμελημένος. Επικρατεί επίσης έντονος ανταγωνισμός και πολλές φορές σε εργασιακούς χώρους υφίστανται αυθαιρεσία και καταπιεστικές συμπεριφορές. Ορισμένα από αυτά τα δεδομένα σχετίζονται με την οικονομική κρίση οι συνέπειες της οποίας δεν έχουν ξεπερασθεί. Ούτε μπορούμε να αγνοήσουμε τη διαπλοκή, τη διαφθορά καθώς και τις πελατειακές σχέσεις. Επίσης τα γεγονότα που έλαβαν χώρα σε σχέση με τον τραπεζικό τομέα περιλαμβανομένου και του γεγονότος ότι οι τράπεζες ανήκουν σήμερα εν πολλοίς σε ξένα χέρια αποτελούν αρνητική εξέλιξη για την ανάπτυξη.
Λαμβάνοντας λοιπόν υπ’ όψιν όλα τα συναφή δεδομένα μπορεί να λεχθεί ότι η Κύπρος μετά τη μεγάλη κρίση παρουσίασε μια σταθεροποίηση σε χαμηλά επίπεδα οικονομικής δραστηριότητας. Τους τελευταίους μήνες παρουσιάζονται θετικοί ρυθμοί οικονομικής μεγέθυνσης. Αυτό πρέπει να αναγνωρισθεί. Το τίμημα όμως της πολιτικής που έχει ακολουθηθεί ήταν και εξακολουθεί να είναι πολύ ψηλό. Έχει αυξηθεί το ποσοστό των ανθρώπων που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας ενώ ταυτόχρονα η μεσαία τάξη εξακολουθεί να συρρικνώνεται. Ταυτόχρονα χιλιάδες νέοι αναζητούν ευκαιρίες σε άλλες χώρες καθώς η κυπριακή οικονομία δεν μπορεί να τους απορροφήσει. Αυτό αποτελεί μια πολύ αρνητική εξέλιξη με μακροπρόθεσμες αρνητικές συνέπειες σε διάφορα επίπεδα.
Εν κατακλείδι, παρά το γεγονός ότι τους τελευταίους μήνες η κυπριακή οικονομία παρουσιάζει θετικούς ρυθμούς οικονομικής μεγέθυνσης, δεν μπορούμε σήμερα να μιλούμε για ανάπτυξη. Δυστυχώς, η Κύπρος σήμερα, τεσσεράμισι χρόνια μετά την κατάρρευση, δεν έχει ένα νέο ολοκληρωμένο οικονομικό υπόδειγμα. Ούτως ή άλλως η προώθηση ενός αναπτυξιακού οράματος θα πρέπει να αποτελεί υψίστη προτεραιότητα για κάθε κοινωνία. Θα ήταν εφικτό να προωθηθεί σήμερα στην Κύπρο εάν υπήρχε ένας ευρύτερος συνασπισμός κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων με κοινό όραμα. Δυστυχώς στη σημερινή συγκυρία ένας τέτοιος συνασπισμός δεν υφίσταται.